Każdy, kto kiedykolwiek marzył o własnych czterech ścianach, wie, że droga od wizji do realizacji bywa wyboista i pełna nieznanych pojęć. W gąszczu terminologii architektonicznej i budowlanej często natrafiamy na definicje, które choć intuicyjnie zrozumiałe, wymagają precyzyjnego zgłębienia, zwłaszcza gdy stają się kluczowe dla projektowania i pozwoleń. Jednym z takich fundamentalnych pojęć jest obliczanie kubatury budynku z dachem dwuspadowym. W najprostszym ujęciu, obliczyć kubaturę brutto takiego budynku to zmierzyć jego zewnętrzne wymiary i dodać objętość części prostopadłościennej oraz przestrzeni pod dachem. To właśnie precyzja tych pomiarów i zrozumienie, co wliczyć, a co pominąć, decyduje o zgodności z przepisami i realnym obrazie bryły. Przygotuj się na podróż przez meandry norm, w których każdy centymetr ma znaczenie!
Wydawałoby się, że kubatura to po prostu objętość, coś na kształt pojemnika. Jednak w świecie budowlanym to parametr znacznie bardziej złożony, definiowany przez rygorystyczne normy. W przeciwieństwie do powierzchni zabudowy, która ogranicza gabaryty na działce, kubatura jest często wskaźnikiem pomocniczym, ale niezbędnym do oceny skali budynku w stosunku do otoczenia, zwłaszcza tam, gdzie Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego nakładają subtelne wymagania harmonii architektonicznej. To taki cichy sędzia w sąsiedzkim krajobrazie, pilnujący, by nowa bryła nie przytłoczyła istniejącej tkanki.
Zrozumienie precyzyjnego sposobu wyliczania tego parametru jest kluczowe dla każdego inwestora i projektanta. Musimy sięgnąć do specyficznych zapisów norm technicznych, które jasno rozgraniczają dwie kluczowe definicje: kubaturę brutto i kubaturę netto. Ta pierwsza, mierzona po zewnętrznym obrysie przegród, obejmuje całą objętość zamkniętą przez ściany, stropodachy i połacie dachu, dając nam obraz całkowitej wielkości przestrzennej budynku. Druga, netto, odejmuje grubość ścian i koncentruje się na przestrzeni dostępnej wewnątrz. Skupimy się na kubaturze brutto, jako że to ona najczęściej bywa przedmiotem regulacji planistycznych i jest punktem odniesienia przy ocenie gabarytów zewnętrznych.
Zatem, kubatura brutto budynku według standardowej definicji normatywnej to suma kubatury brutto wszystkich kondygnacji. Stanowi ona iloczyn powierzchni całkowitej, mierzonej po zewnętrznym obrysie przegród zewnętrznych, i wysokości kondygnacji brutto. Wysokość tę mierzy się od podłogi na stropie lub warstwy wyrównawczej na gruncie do górnej powierzchni podłogi bądź warstwy osłaniającej izolację cieplną stropu nad najwyższą kondygnacją. Ta definicja kładzie nacisk na objętość ograniczoną przez wszystkie zewnętrzne "skóry" budynku.
Choć nie będziemy jej tytułować "metaanalizą", spójrzmy na zbiór hipotetycznych danych z różnych kalkulacji tego samego przykładowego budynku o wymiarach 10x15m z dachem dwuspadowym, gdzie część prostopadłościenna ma 6m wysokości, a połać dachu wznosi się dodatkowo na 4m (do kalenicy). Różnice w wynikach mogą wynikać z subtelnych interpretacji norm, precyzji pomiaru grubości ścian zewnętrznych (np. wliczanie ocieplenia), czy sposobu potraktowania niektórych detali.
Metoda / Podstawa kalkulacji
Szerokość zew. (m)
Długość zew. (m)
Wysokość części prostopadł. (m)
Wysokość części dachowej (m)
Kalkulowana Kubatura (m³)
Uwagi / Różnice
Obliczenie wg podstawowego wzoru (zew. ściana nośna)
Drobna różnica w interpretacji wysokości pod dachem (np. kalenica minimalnie poniżej formalnego punktu)
Wynik z programu CAD (precyzyjny model)
1210
Automatyczne obliczenie, uwzględniające model bryły 3D, w tym okapy, lukarny (jeśli występują), ale bez balustrad, zew. schodów (elementów z definicji wykluczanych)
Jak widać na powyższych danych, pozornie niewielkie różnice w założeniach pomiarowych – czy uwzględniamy zewnętrzną warstwę ocieplenia, jak precyzyjnie mierzymy wysokość od podłogi do podłogi, czy wliczamy każdy drobny element architektoniczny – mogą prowadzić do kilkuprocentowych wahań w ostatecznym wyniku kubatury brutto. To pokazuje, że dokładność i spójność z przyjętą normą są absolutnie kluczowe. Nie jest to tylko ćwiczenie teoretyczne; te metry sześcienne przekładają się na parametry wymagane w dokumentacji projektowej i pozwolenia na budowę, a ich błędne obliczenie może skutkować koniecznością korekt lub opóźnień. To trochę jak w precyzyjnym zegarmistrzostwie – każdy trybik musi być na swoim miejscu, by cały mechanizm działał bez zarzutu.
Obliczanie kubatury części prostopadłościennej (bazowej) budynku
Wyobraźmy sobie nasz wymarzony dom z dachem dwuspadowym jak klocka złożonego z dwóch głównych części: dolnej, prostopadłościennej "pudełka", i górnej, "trójkątnej" części tworzonej przez połać dachu i ściany szczytowe. Obliczanie kubatury brutto zaczyna się od tej bazowej, prostszej do uchwycenia formy prostopadłościanu. Mówimy tu o objętości wszystkich kondygnacji zawartych w tej części – od najniższego poziomu posadzki (parteru, piwnicy, a nawet poziomu terenu, jeśli budynek stoi bezpośrednio na gruncie, co jednak rzadko bywa punktem odniesienia dla wysokości brutto kondygnacji) do poziomu, na którym kończy się część prostopadłościenna, a zaczyna się połać dachu. Zwykle jest to poziom górnej powierzchni stropu nad najwyższą pełną kondygnacją lub poziom górnej krawędzi murłaty, jeśli dach opiera się bezpośrednio na ścianie ostatniej kondygnacji.
Pomiar dla tej części wydaje się trywialny: długość x szerokość x wysokość. Ale diabeł tkwi w szczegółach. Zewnętrzny obrys przegród oznacza, że mierzymy *do zewnętrznej płaszczyzny wykończonej ściany*. Jeśli mamy ścianę konstrukcyjną 24 cm, izolację 15 cm i tynk 2 cm, mierzymy do lica tynku. Wymiary zewnętrzne bryły prostopadłościennej to zatem suma wymiarów wewnętrznych, grubości ścian konstrukcyjnych, izolacji i warstw wykończeniowych po obu stronach. Typowy dom parterowy 8x12 m wewnątrz z zewnętrznymi ścianami o łącznej grubości około 40-50 cm (nośna + izolacja + wykończenie) na dłuższą chwilę stanie się budynkiem o zewnętrznych wymiarach rzędu 9x13 m, a to już znacząca różnica w obliczeniach. A co z narożnikami? Normy sugerują mierzenie po obrysie zewnętrznym, co w praktyce oznacza "ciągnięcie" wymiaru wzdłuż zewnętrznej powierzchni. Przy grubych ścianach zewnętrznych rzędu 45 cm na narożniku dochodzą nam "kieszenie", które wchodzą do kubatury brutto.
Wysokość kondygnacji brutto jest również kluczowym elementem. Mierzymy ją od górnej powierzchni podłogi jednej kondygnacji do górnej powierzchni podłogi kondygnacji powyżej. Na parterze mierzy się od górnej powierzchni "podłogi" (najczęściej warstwy wyrównawczej na gruncie lub konstrukcji stropu nad piwnicą/płyty fundamentowej) do górnej powierzchni konstrukcji stropu nad parterem. Dla najwyższej kondygnacji (np. piętra) wysokość brutto to od górnej powierzchni stropu nad tym piętrem do górnej powierzchni konstrukcji stropu nad ostatnią kondygnacją lub, jeśli jest to najwyższa kondygnacja bazowa pod dachem, do poziomu, od którego zaczyna się część dachowa – często do górnej powierzchni konstrukcji stropu lub do poziomu murłaty, jak wspomniano. Przykładowo, standardowa wysokość pomieszczenia mieszkalnego to 2,7-2,8 m netto. Dodajmy do tego grubość stropu (np. 25-30 cm) i warstwy podłogowe na górze (np. 10 cm) oraz warstwy izolacyjne/wyrównawcze na dole (np. 15 cm). Wysokość kondygnacji *brutto* liczona od posadzki na parterze do posadzki na piętrze może wynieść około 2,7m (netto parteru) + 0,15m (podłoga dół) + 0,25m (strop) + 0,10m (podłoga góra) = 3,2m. Natomiast wysokość parteru brutto liczona do spodu stropu to wysokość netto parteru plus warstwy podłogowe na parterze plus grubość stropu, czyli np. 2,7 + 0,15 + 0,25 = 3,1 m. I tę wysokość brutto (3,1 m w tym przykładzie) mnożymy przez powierzchnię zewnętrzną obrysu parteru, aby otrzymać kubaturę brutto parteru. Dla piętra powtarzamy proces: wysokość brutto piętra od górnej powierzchni stropu nad parterem do górnej powierzchni stropu nad piętrem (jeśli piętro jest ostatnią pełną kondygnacją poniżej dachu skośnego).
Wyliczenie kubatury bazowej części prostopadłościennej może się wydawać prostym działaniem arytmetycznym, jednak wymaga skrupulatności w określaniu zewnętrznych wymiarów i pionowych punktów odniesienia. Każdy wysunięty ryzalit, loggia (jeśli jest wliczana wg normy), wnęka, czy nawet grubość różnego rodzaju tynków lub okładzin elewacyjnych mają znaczenie. Ważne jest, by stosować wymiary brutto (po zewnętrznym obrysie przegród) i wysokości brutto (od powierzchni do powierzchni konstrukcji stropów lub ich równoważników). To podstawa, na której budujemy całą kubaturę budynku. Pominięcie tego pierwszego, prostopadłościennego "kroku" obliczeń lub popełnienie w nim błędu skutkuje kaskadowymi pomyłkami w dalszych etapach. Nie ma co ukrywać, zdarza się nawet doświadczonym myślicielom w dziedzinie budowlanej przeoczyć drobny detal. To właśnie w tych z pozoru nudnych liczbach kryje się cała magia (i zgodność z prawem) naszego projektu. Pamiętajmy, że podstawa musi być solidna.
W kontekście piwnic czy suteren, jeśli stanowią one kondygnacje, ich kubatura brutto jest wliczana analogicznie – od spodu konstrukcji najniższej podłogi (lub powierzchni gruntu, jeśli nie ma podłogi konstrukcyjnej) do górnej powierzchni stropu nad daną kondygnacją, mierzone po zewnętrznym obrysie ścian. Przestrzeń niezabudowana, np. fundamenty czy pustka pod podłogą na gruncie (jeśli nie stanowi części użytkowej, jak np. wentylowana przestrzeń techniczna w budownictwie szkieletowym), zazwyczaj nie jest wliczana do kubatury brutto. Kwestia ta staje się szczególnie istotna przy budynkach z częściowym podpiwniczeniem lub o skomplikowanym rzucie parteru. Trzeba podejść do tego z zegarmistrzowską precyzją.
Każda przybudówka, nawet garaż dobudowany do głównej bryły, który stanowi jej integralną część (nie wolnostojący), musi mieć swoją kubaturę brutto wyliczoną analogicznie i dodaną do całości. Oznacza to, że mierzymy jego długość, szerokość (po zewnętrznym obrysie ścian, tak jak w części mieszkalnej) i wysokość brutto (od podłogi do stropu/dachu). Kubatura bazowa to nie tylko "pudełko" domu, ale suma kubatur brutto wszystkich pełnych kondygnacji, tworzących jego podstawową bryłę parteru i piętra(er), przed wejściem w świat skosów dachu. To jak suma objętości wszystkich pokoi, holi, garaży, pralni - tyle, że liczona nie po wnętrzu, a po "zewnętrznej skorupie".
Jak obliczyć kubaturę przestrzeni pod dachem dwuspadowym
Dotarliśmy do części, która może wydawać się bardziej złożona niż prostokątne "pudełko" poniżej – kubatura przestrzeni pod dachem dwuspadowym. Dla dachu dwuspadowego, najczęściej spotykamy się z formą graniastosłupa o podstawie trójkąta, z "ciętego" przez płaszczyzny połaci dachu na górze i płaszczyzną stropu lub podłogi poddasza na dole. Obliczenie objętości tej części wymaga znajomości geometrii, ale nie panikujmy, to wciąż szkolna matematyka. Kluczowe wymiary, których potrzebujemy, to: szerokość budynku na poziomie, gdzie zaczyna się dach (to ta sama szerokość zewnętrzna, której użyliśmy do obliczenia części prostopadłościennej), wysokość od tego poziomu do najwyższego punktu dachu (kalenicy) oraz długość budynku (taka sama jak w części bazowej).
Załóżmy, że nasz dach dwuspadowy ma symetryczne połacie, a na dole "odcina" go prosty strop. W przekroju poprzecznym tworzy się trójkąt. Podstawa tego trójkąta to szerokość zewnętrzna budynku, a jego wysokość to pionowy dystans od poziomu stropu do kalenicy. Objętość graniastosłupa trójkątnego oblicza się jako pole podstawy (trójkąta) pomnożone przez jego długość. Pole trójkąta to 0,5 * podstawa * wysokość. Czyli pole przekroju poddasza to 0,5 * (szerokość zewnętrzna budynku) * (wysokość od stropu do kalenicy). Mnożąc to przez długość zewnętrzną budynku, otrzymujemy kubaturę brutto przestrzeni pod dachem. Wracając do naszego przykładu hipotetycznego budynku 10x15m z częścią prostopadłościenną 6m i dachem o wysokości 4m do kalenicy nad stropem: szerokość to 10m, wysokość części dachowej to 4m, długość to 15m. Kubatura części dachowej = 0,5 * 10m * 4m * 15m = 300 m³. Proste, prawda?
Jednak świat realnej architektury bywa mniej symetryczny. Co, jeśli ściany szczytowe są niższe niż połać dachu kończąca się okapem? W kubaturze brutto wlicza się przestrzeń do zewnętrznych powierzchni ograniczających. Oznacza to, że objętość liczona jest aż do zewnętrznej płaszczyzny deskowania, izolacji i pokrycia dachu (np. dachówki). Wymiary mierzymy do "skóry" dachu, tak jak mierzyliśmy do lica tynku na ścianach. Jeśli dach ma znaczne okapy (występy poza obrys ścian), przestrzeń *pod* tymi okapami, choć na zewnątrz, nie zawsze jest wliczana, chyba że tworzy zadaszone przestrzenie użytkowe lub komunikacyjne w obrębie kubatury, co w przypadku dachu dwuspadowego nad pełnym piętrem jest rzadkie. Standardowo liczymy objętość do płaszczyzny, którą tworzy konstrukcja dachu z jej zewnętrzną izolacją i pokryciem.
Bardziej złożonym elementem są ściany szczytowe. Część kubatury pod dachem stanowi przestrzeń ograniczona przez te trójkątne lub trapezowe ściany. Kubatura brutto obejmuje objętość aż do ich zewnętrznej powierzchni. Jeśli dach zaczyna się na poziomie stropu nad najwyższą kondygnacją, ściany szczytowe "domykają" przestrzeń pod dachem i ich grubość na zewnętrznej powierzchni jest naturalnie częścią obrysu brutto. Jeżeli budynek ma ściankę kolankową (niewielka pionowa ściana nad stropem ostatniej pełnej kondygnacji, na której oparta jest murłata i zaczyna się połać dachu), to część prostopadłościenna sięga do górnej powierzchni tej ścianki kolankowej, a część dachowa zaczyna się od tego poziomu. Wtedy trójkątna część przekroju "pod dachem" jest niższa (jej podstawa to nadal szerokość budynku, ale jej "wierzchołek" – kalenica – jest mierzony od górnej powierzchni ścianki kolankowej). A sama ścianka kolankowa i przestrzeń bezpośrednio nad stropem ostatniej pełnej kondygnacji wliczana jest do kubatury brutto kondygnacji poniżej, jako część prostopadłościenna, ale liczona od poziomu stropu do poziomu górnej powierzchni tej ścianki.
Co z lukarnami? Lukarna, jeśli jest elementem wystającym poza połać dachu, dodaje własną kubaturę do kubatury brutto budynku. Jest to zazwyczaj niewielki prostopadłościan lub bryła o bardziej złożonym kształcie, która ma własne ściany zewnętrzne i niewielki daszek. Jej kubaturę wyliczamy oddzielnie jako objętość tej bryły po zewnętrznym obrysie i dodajemy do kubatury głównej bryły. Podobnie kominy, jeśli wbudowane są w bryłę dachu i stanowią element wystający ponad jego płaszczyznę, ich kubatura jest często wliczana do kubatury brutto aż do wysokości ponad dachem (oczywiście bez przestrzeni wewnętrznej komina). Wyczerpanie tematu przestrzeni pod dachem wymaga uwzględnienia wszelkich nieregularności – lukarn, jaskółek, wolego oka, nawet dachowych okien, które mogą wpływać na ostateczny obrys brutto, jeśli tworzą znaczące występy lub wnęki (choć okna dachowe montowane w płaszczyźnie dachu zazwyczaj nie zmieniają kubatury). To jak układanie geometrycznych puzzli, gdzie każdy element, nawet ten najmniejszy, musi zostać dokładnie zmierzony i zinterpretowany zgodnie z normą, by całość była spójna. Trzeba mieć oko do detalu, oj tak.
Elementy wliczane i niewliczane do kubatury brutto budynku wg norm i przepisów
Normy i przepisy budowlane są niczym konstytucja dla projektanta i inwestora. To właśnie w nich tkwi definicja tego, co składa się na kubaturę brutto budynku, a co jest z niej z definicji wyłączone. Podstawą prawną w Polsce jest Ustawa Prawo Budowlane oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (WT), które często odsyłają do norm Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN), takich jak nieaktualna już formalnie (ale nadal bywają stosowane interpretacyjnie lub wskazane w starszych MPZP) PN-ISO 9836:1997 "Właściwości użytkowe w budownictwie — Określenie i obliczanie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych". Nowsze regulacje mogą wprowadzać subtelne zmiany, ale ogólne zasady pozostają podobne, skupiając się na zewnętrznej objętości bryły ograniczonej przegrodami budowlanymi.
Zgodnie z tymi wytycznymi, do kubatury brutto wlicza się zasadniczo całą objętość przestrzeni utworzonej przez zewnętrzne powierzchnie ograniczające budynku – czyli ściany zewnętrzne, dachy (wraz z ich pełną grubością konstrukcyjną i wykończeniową), stropy na gruncie, stropy międzykondygnacyjne i stropodachy/stropy nad najwyższą kondygnacją. To jest ta główna bryła, którą rozkładaliśmy na część prostopadłościenną i część dachową. Ale są też elementy, które mogą budzić wątpliwości. Do kubatury brutto wlicza się m.in. kubaturę wszystkich występów w obrębie głównej bryły, takich jak ryzality (wystające fragmenty budynku w całej jego wysokości), wykusze (wysunięte poza lico ściany, często na wyższej kondygnacji), czy pełne loggie, jeśli stanowią część bryły ograniczoną z góry i boków. Kubatura wliczane obejmuje także wewnętrzne puste przestrzenie związane z funkcjonowaniem budynku, takie jak szyby wind, szyby instalacyjne, klatki schodowe (jako pustka wewnątrz bryły, bo ściany ograniczające klatkę schodową są przegrodami wewnętrznymi, ale przestrzeń klatki jest objętością wewnątrz kubatury brutto kondygnacji).
Teraz trudniejsze pytanie: co z tarasami, balkonami, schodami zewnętrznymi, podcieniami, przejazdami bramowymi, galeriami zewnętrznymi, gankami bez pełnego zamknięcia bocznego? I tu norma PN-ISO 9836:1997 (i podobne zapisy w innych dokumentach) mówi wyraźnie: do kubatury brutto budynku *nie wlicza się*: a) kubatury tarasów, balkonów, loggii nie zamkniętych co najmniej z trzech stron, b) kubatury schodów zewnętrznych i ramp, c) kubatury podcieni, przejazdów bramowych i prześwitów, d) kubatury elementów instalacji i urządzeń technicznych zlokalizowanych na dachu lub w obrębie bryły, ale nie stanowiących jej integralnej części (np. zewnętrzne zbiorniki, maszty, jednostki klimatyzacyjne), e) kubatury elementów architektonicznych i dekoracyjnych (np. attyki, balustrady, gzymsy, okapy dachu wystające poza płaszczyznę połaci dachowej - ale objętość pod płaszczyzną dachu, do jej lica zewnętrznego, jest wliczana!).
Czyli, prosty, otwarty balkon lub taras, nawet jeśli jest zadaszony przez przedłużenie dachu, nie zwiększa kubatury brutto. Dlaczego? Ponieważ nie są to przestrzenie w pełni zamknięte przez przegrody budowlane, nie tworzą "pudełka" zamykającego objętość. Schody zewnętrzne prowadzące do wejścia – podobnie. Podcień, czyli otwarta przestrzeń pod częścią budynku (np. nad parterem, na słupach) – też nie wchodzi do kubatury. To logiczne z punktu widzenia definicji: kubatura brutto opisuje *zamkniętą* objętość bryły budynku. Elementy otwarte lub czysto dekoracyjne nie wpływają na główną przestrzeń, którą budynek zajmuje i "oddycha". Nawet bardzo duży, wystający poza obrys dachu okap nie zwiększa kubatury brutto w sensie normatywnym, choć wpływa na wygląd i ochronę elewacji.
Inna kwestia to pomieszczenia techniczne na dachu (np. maszynownie wind) lub niewielkie komórki lokatorskie na dachu/na gruncie, jeśli są wbudowane w bryłę główną – ich kubatura jest wliczana. Kubatura szachtów wentylacyjnych, kominów (część murarska powyżej stropu, do zewnętrznego lica) również zazwyczaj wchodzi w skład kubatury brutto. Ale sama pusta przestrzeń wewnątrz przewodu kominowego, czy wentylacyjnego – rzecz jasna nie. To objętość materiału ograniczającego (ścian komina/szachtu) jest częścią obrysu brutto. Podobnie fundamenty poniżej poziomu gruntu – ich objętość nie jest wliczana. Za to kubatura kondygnacji podziemnych (piwnic) już tak, liczona od poziomu gruntu lub spodu najniższej podłogi do stropu nad piwnicą, po zewnętrznym obrysie ścian piwnic. Zrozumienie tych niuansów jest krytyczne, ponieważ błędne zakwalifikowanie elementu jako "wliczany" lub "niewliczany" może prowadzić do znaczących błędów w obliczeniach i w konsekwencji, niezgodności projektu z Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego czy decyzją o warunkach zabudowy.
Przykład praktyczny: Obliczenie kubatury brutto dla przykładowego budynku z dachem dwuspadowym
Przejdźmy od teorii do praktyki. Wyobraźmy sobie dwukondygnacyjny dom jednorodzinny z dachem dwuspadowym, parterem, piętrem i stropem żelbetowym nad piętrem, na którym opiera się konstrukcja dachu. Budynek ma prostokątny rzut o zewnętrznych wymiarach 12.0 m x 10.0 m. Wysokość kondygnacji parteru brutto (od wierzchniej warstwy posadzki parteru do wierzchniej warstwy konstrukcji stropu nad parterem) wynosi 3.10 m. Wysokość kondygnacji piętra brutto (od wierzchniej warstwy konstrukcji stropu nad parterem do wierzchniej warstwy konstrukcji stropu nad piętrem) wynosi 3.00 m. Dach dwuspadowy o kącie nachylenia 40 stopni, oparty na ścianach piętra, kończy się w kalenicy na wysokości 4.50 m powyżej wierzchniej warstwy konstrukcji stropu nad piętrem. Ściany szczytowe domu stanowią integralną część bryły pod dachem. Do budynku dobudowany jest nieogrzewany, murowany garaż o wymiarach zewnętrznych 3.5 m x 6.0 m i wysokości brutto 3.20 m, który przylega krótszym bokiem do dłuższego boku domu na poziomie parteru i jest przykryty płaskim dachem (kubatura jego to część prostopadłościenna). Na parterze, na dłuższej elewacji frontowej, znajduje się niewielki ganek ze stopniami i zadaszeniem (na słupach), o wymiarach zewnętrznych 2.0 m x 1.5 m i wysokości 2.80 m.
Krok 1: Obliczenie kubatury brutto części prostopadłościennej głównej bryły.
Składa się ona z kubatury parteru i kubatury piętra.
Kubatura parteru brutto = Długość zewnętrzna * Szerokość zewnętrzna * Wysokość brutto parteru
Kubatura parteru = 12.0 m * 10.0 m * 3.10 m = 372.0 m³
Kubatura piętra brutto = Długość zewnętrzna * Szerokość zewnętrzna * Wysokość brutto piętra
Kubatura piętra = 12.0 m * 10.0 m * 3.00 m = 360.0 m³
Kubatura części prostopadłościennej głównej bryły = Kubatura parteru + Kubatura piętra = 372.0 m³ + 360.0 m³ = 732.0 m³
Krok 2: Obliczenie kubatury brutto części dachowej (przestrzeń pod dachem dwuspadowym nad piętrem).
Ta część zaczyna się na poziomie wierzchniej warstwy konstrukcji stropu nad piętrem i sięga do kalenicy dachu. Ma kształt graniastosłupa o podstawie trójkąta. Szerokość podstawy trójkąta to szerokość zewnętrzna budynku (10.0 m). Wysokość trójkąta to pionowy dystans od stropu piętra do kalenicy (4.50 m). Długość "graniastosłupa" to długość zewnętrzna budynku (12.0 m).
Kubatura części dachowej = (0.5 * Szerokość zewnętrzna * Wysokość do kalenicy nad stropem) * Długość zewnętrzna
Kubatura części dachowej = (0.5 * 10.0 m * 4.50 m) * 12.0 m = (5.0 m * 4.50 m) * 12.0 m = 22.5 m² * 12.0 m = 270.0 m³
Krok 3: Obliczenie kubatury brutto garażu dobudowanego.
Jest to oddzielna bryła prostopadłościenna.
Kubatura garażu brutto = Długość zewnętrzna garażu * Szerokość zewnętrzna garażu * Wysokość brutto garażu
Kubatura garażu = 6.0 m * 3.5 m * 3.20 m = 67.2 m³
Krok 4: Identyfikacja elementów niewliczanych do kubatury brutto.
W naszym przykładzie mamy ganek ze stopniami i zadaszeniem na słupach. Zgodnie z zasadami (analogicznie do tarasów, podcieni), otwarte ganki i schody zewnętrzne nie są wliczane do kubatury brutto budynku. Czyli ganek o wymiarach 2.0 m x 1.5 m x 2.80 m, mimo że ma zadaszenie, nie dodaje swojej objętości do ogólnej kubatury brutto domu. Inne niewliczane elementy, które mogłyby wystąpić, to np. pojedyncze stopnie wejściowe, niezabudowane tarasy naziemne, balustrady zewnętrzne, ozdobne gzymsy.
Krok 5: Zsumowanie wszystkich wliczanych kubatur brutto.
Kubatura brutto całkowita = Kubatura części prostopadłościennej głównej bryły + Kubatura części dachowej + Kubatura garażu dobudowanego.
Kubatura brutto całkowita = 732.0 m³ + 270.0 m³ + 67.2 m³ = 1069.2 m³
Dla lepszego zobrazowania, jak poszczególne części budynku wpływają na łączną kubaturę brutto, przedstawmy ich procentowy udział:
Końcowy wynik dla naszego przykładowego domu to 1069.2 m³. W tym konkretnym przypadku, choć część dachowa (przestrzeń pod dachem) stanowi znaczący procent całości, równie duży, a nawet większy wkład, ma każda z pełnych kondygnacji bazowych. Dobudowany garaż, choć stosunkowo niewielki, również dokłada swoją cegiełkę do ostatecznej wartości. Pamiętajmy, że poprawne obliczenie kubatury brutto jest fundamentalne nie tylko dla projektanta, ale również dla organów administracji architektoniczno-budowlanej, które weryfikują zgodność projektu z przepisami i Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego lub Warunkami Zabudowy. Precyzja w tym procesie to nie opcja, to konieczność. Źle obliczona kubatura może opóźnić proces budowlany lub nawet wymusić zmiany projektowe. To bynajmniej nie abstrakcyjna matematyka, a bardzo realny element wpływający na całe przedsięwzięcie.
Kluczowe w tym praktycznym przykładzie było dokładne zdefiniowanie punktów odniesienia dla pomiaru wysokości brutto każdej części (od podłogi do podłogi/stropu) oraz stosowanie wymiarów po zewnętrznym obrysie przegród (ścian, dachu). Nie wliczyliśmy ganku, ponieważ jest to przestrzeń otwarta. Jeśli w przyszłości ganek zostałby zabudowany ścianami i drzwiami, jego kubatura brutto musiałaby zostać dodana do ogólnej kubatury budynku w przypadku konieczności zmiany pozwolenia na budowę lub zgłoszenia rozbudowy. Ten przykład, choć uproszczony, doskonale ilustruje poszczególne kroki i pokazuje, jak ważne jest rozbicie skomplikowanej bryły na prostsze, obliczalne komponenty, a następnie skrupulatne ich zsumowanie, z uwzględnieniem elementów wliczanych i wykluczanych przez normy. Można by pomyśleć, "po co tyle zachodu?", ale w budownictwie precyzja to matka spokoju.
